Paggaio.Serres.Net | Δήμος Αμφίπολης

H Αμφίπολη ιδρύθηκε το 483/437 π.Χ., στη χρυσή εποχή του Περικλή, από τον Αθηναίο Στρατηγό Άγνωνα. Ήταν μία στρατηγικής σημασίας αποικία των Αθηναίων που αποσκοπούσε στον έλεγχο της πλούσιας ενδοχώρας του Στρυμόνα και των μεταλλείων του Παγγαίου.
Χτισμένη στη θέση της παλαιότερης πόλης της Ηδωνίδας «Εννέα οδούς» , ονομάστηκε Αμφίπολη γιατί την περιέβρεχε ο ποταμός Στρυμόνας και από δύο πλευρές.
Το 422 π.Χ. αποσκίρτησε από την Μητρόπολη Αθήνα και παρέμεινε αυτόνομη μέχρι την ένταξή της στο Βασίλειο της Μακεδονίας από τον Φίλιππο Β΄ το 357π.Χ. Αποτέλεσε το Βασιλικό νομισματοκοπείο των Μακεδόνων.
Η διέλευση της Εγνατίας οδού από την Αμφίπολη συντέλεσε στο να διατηρήσει τη σημασία και τη σπουδαιότητά της τόσο στους Ρωμαϊκούς όσο και τους Παλαιοχριστιανικούς χρόνους
Η Χριστιανική Αμφίπολις καταλαμβάνει το χώρο της ακρόπολης της αρχαίας Αμφιπόλεως. Με το τέλος του αρχαίου κόσμου, η μεταφορά της πρωτεύουσας του ρωμαϊκού κράτους στην Κωνσταντινούπολη και η καθιέρωση του Χριστιανισμού ως επίσημης θρησκείας του, ευνόησαν μια νέα περίοδο άνθισης της Αμφιπόλεως ως χριστιανικού προσκυνήματος.
Στον 6ο μ.Χ. αιώνα στην πόλη από την οποία είχε περάσει ο Απόστολος Παύλος κατά την πορεία του από τους Φιλίππους στην Θεσσαλονίκη (49/50 π.Χ.) μνημειακοί ναοί αντικατέστησαν τα ειδωλολατρικά ιερά της αρχαίας ακρόπολης.
Το 49/50 μ.Χ. πέρασε από την Αμφίπολη μέσω της Εγνατίας οδού και ο Απόστολος Παύλος, καθοδόν από Φιλίππους προς Θεσσαλονίκη .
Με τη διάδοση του χριστιανισμού η πόλη αποτελεί επισκοπική έδρα, ενώ το μέγεθος και η λαμπρότητα των κτιρίων που σώζονται από εκείνη την εποχή μαρτυρούν το δυναμισμό και την αίγλη της παλαιοχριστιανικής πόλης .
Κατά τα τέλη του 7ου αιώνα, η απουσία της Αμφίπολης από τις ιστορικές πηγές υποδηλώνει την ραγδαία παρακμή και εγκατάλειψή της. Τότε πολλοί κάτοικοί της φαίνεται να εγκαταστάθηκαν στις εκβολές του Στρυμόνα κοντά στην αρχαία πόλη Ηιόνα που μετονομάστηκε σε Χρυσούπολη

Κατά το 13ο-14ο αιώνα ο χώρος της Αμφίπολης ξανακατοικήθηκε. Κτίσματα εκείνης της εποχής είναι δύο πύργοι που βρίσκονται εκατέρωθεν του Στρυμόνα.

Ένα μοναδικό εύρημα για τον Ελλαδικό χώρο είναι η γέφυρα που ανακαλύφθηκε ανάμεσα στην οχυρή πόλη του τείχους και στην όχθη του Στρυμόνα. Πρόκειται για τη γέφυρα που σύμφωνα με το Θουκιδίδη κατέλαβε ο Σπαρτιάτης στρατηγός Βρασίδας το έτος 424 π.Χ. και συνέδεε την πόλη με το λιμάνι της. Είναι μια ξύλινη γέφυρα από την οποία σήμερα σώζονται οι περίπου 100 πάσσαλοι που τη στήριζαν.

Από τα πιο εντυπωσιακά ευρήματα, είναι τα τείχη της Αμφίπολης, που αναφέρονται από το Θουκυδίδη. Τα Αρχαία Τείχη της πόλης αποτελούσαν ένα περίβολο με μήκος 7.450 μ. περίπου, που περιέβαλε την πόλη από όλες τις πλευρές. Ελάχιστα τμήματα σώζονται από τα τείχη της κλασικής οχύρωσης. Στο δυτικό τμήμα της πόλης σώζονται τα τείχη με κατεύθυνση ΝΑ-ΒΔ σε μήκος 143,30 μ. και ύψος πάνω από 1 μ. Στα ΒΑ της πόλης σώζεται άλλο τμήμα που εκτείνεται από το ποτάμι ως τους λόφους, κοντά στα κτίρια του σιδηροδρομικού σταθμού. Σώζεται σε μήκος 20 μ., ύψος 2 μ. και πάχος περίπου 1,90 μ. Είναι χτισμένο με πωρόλιθο και κατά διαστήματα έχει ανοίγματα μάλλον για την αποχέτευση όμβριων υδάτων και εντυπωσιακές κλίμακες που οδηγούν στον περίπατο του τείχους.

Το Γυμνάσιο αποτελεί το σημαντικότερο ανασκαμμένο μέχρι στιγμής δημόσιο οικοδόμημα της Αμφίπολης. Βρίσκεται στο ΝΑ τμήμα της αρχαίας πόλης, ανάμεσα στον εξωτερικό και εσωτερικό περίβολο των τειχών και χρονολογείται από τον 4° αιώνα π.Χ. έως τον 1° αιώνα μ.Χ. Περιλαμβάνει κλειστούς και υπαίθριους χώρους άσκησης, συναναστροφής και πνευματικής εκπαίδευσης των νέων, καθώς και χώρους συνδεδεμένους με τη λατρεία των θεών που προστάτευαν τους αθλητές. Υπάρχουν ενδείξεις για ύπαρξη και αρχαιότερου γυμνασίου, σύγχρονου με την ίδρυση της Αμφίπολης. Στην εποχή του Μακεδονικού Βασιλείου, το Γυμνάσιο αποτελεί σημαντικό θεσμό της Αμφίπολης, στη λειτουργία του οποίου επεμβαίνουν οι Μακεδόνες Βασιλείς.

Η Ελληνιστική οικία που βρίσκεται ανάμεσα στο Γυμνάσιο και τη Ρωμαϊκή έπαυλη είναι το καλύτερα διατηρημένο σπίτι που ανασκάφθηκε στην Αμφίπολη. Χρονολογείται στα Ελληνιστικά χρόνια (2ος αιώνας π.Χ.). Πρόκειται για τυπική οικία των Ελληνιστικών χρόνων με περίστυλη αυλή και δωμάτια γύρω απ' αυτή. Η αυλή έχει δάπεδο στρωμένο με βότσαλα. Η στήλη ήταν στρωμένη με πήλινες κεραμίδες, που βρέθηκαν πεσμένες στο εσωτερικό των δωματίων. Σώζονται δύο δωμάτια της βόρειας πλευράς, των οποίων οι τοίχοι διατηρούνται σε μεγάλο ύψος και φέρουν ζωγραφική διακόσμηση.

Η Παλαιοχριστιανική Αμφίπολη εντοπίσθηκε στην ακρόπολη της αρχαίας πόλης. Περιβάλλεται από οχυρωματικό περίβολο του οποίου τα κατώτερα τμήματα της νότιας πλευράς χρονολογούνται στο 2° αιώνα μ.Χ. Ο περίβολος αυτός φέρει τετράπλευρους πύργους και δύο πύλες προς Βορρά και Νότο, απ' τις οποίες η νότια είναι στραμμένη προς το αρχαίο Γυμνάσιο. Στο χώρο της Χριστιανικής Αμφίπολης έχουν ανασκαφεί σε διάφορες περιόδους, τέσσερις παλαιοχριστιανικές βασιλικές, ένας περίκεντρος ναός, τμήματα οικιών, μια δεξαμενή (κινστέρνα) και έχει εντοπισθεί μεγάλη στοά με ιωνικούς κίονες ρωμαϊκών χρόνων σε δεύτερη χρήση. Οι Βασιλικές κοσμούνται με ψηφιδωτά δάπεδα και χρονολογούνται στον 5ο - 6ο μ.Χ. αιώνα. Στην ίδια περιοχή βρέθηκε και το κτήριο όπου στεγαζόταν η έδρα της Επισκοπής Αμφίπολης, με μαρμάρινο δάπεδο του 6ου μ.Χ.

Η Ρωμαϊκή Έπαυλη βρίσκεται ΝΔ από τις Παλαιοχριστιανικές Βασιλικές. Χρονολογείται στον 3° αιώνα μ.Χ. Η προσεγμένη κατασκευή και η εξαιρετική ποιότητα των ψηφιδωτών, υποδηλώνουν ίσως το δημόσιο χαρακτήρα του κτηρίου αυτού, που ίσως ανήκε σε κάποιο μεγαλύτερο οικοδομικό συγκρότημα των Ρωμαϊκών χρόνων. Το τμήμα του κτιρίου που ανασκάφθηκε φαίνεται να αναπτύσσεται με κέντρο ένα αίθριο (αυλή), στο οποίο υπάρχει πηγάδι. Η αυλή είναι στρωμένη με ορθογώνιες μαρμάρινες πλάκες. Δυτικά, νότια και βόρεια της αυλής διατάσσονται δωμάτια. Ιδιαίτερο ενδιαφέρουν παρουσιάζουν τα ψηφιδωτά δάπεδα με μυθολογικές παραστάσεις, που σώθηκαν στους δύο διαδρόμους και σε ένα από τα δωμάτια της δυτικής πλευράς.

Σε απόσταση 6 χλμ. από την αρχαία Αμφίπολη, πάνω στο λόφο «Παλαιόκαστρο», εκτείνεται σε έκταση περίπου 150 στρεμμάτων η αρχαία Άργιλος. Ιδρύθηκε στα 655 π.Χ. από Ανδρίους, αποτελώντας την παλαιότερη αποικία της Άνδρου στην περιοχή. H Άνδρος είχε στην ευρύτερη περιοχή άλλες τρεις αποικίες, τη Σάνη, την Άκανθο και τα Στάγειρα, πατρίδα του Αριστοτέλη. Ο σκοπός της ίδρυσής της ήταν ο έλεγχος της εισόδου της κοιλάδας του Στρυμόνα, της πλούσιας σε αγροτικά προϊόντα, σε ξυλεία και σε μεταλλεύματα ενδοχώρας, καθώς και του πλούσιου σε μεταλλεύματα όρους Δυσώρου.
Για περίπου εβδομήντα χρόνια οι Ανδριώτες ζουν μαζί με τον ντόπιο θρακικό πληθυσμό. Τη συμβίωση αυτή επιβεβαιώνουν τα πασσαλόπηκτα σπίτια που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη και τα κατάλοιπα της λεγόμενης θρακομακεδονικής κεραμικής. Η περιοχή σταδιακά εξελληνίζεται. Η γεωγραφική της θέση, υψίστης σημασίας, ο πλούτος της θρακικής ενδοχώρας και τα μεταλλεύματα της περιοχής ενισχύουν την εμπορική δραστηριότητα. Η πόλη ακμάζει κατά τον 6ο και 5ο π.Χ. αιώνα, και αυτό επιβεβαιώνουν τόσο τα αρχιτεκτονικά ευρήματα όσο και η συμμετοχή της πόλης στο ταμείο της Αθηναϊκής Συμμαχίας. Από τα εκατοντάδες κινητά ευρήματα ξεχωρίζουν τα νομίσματα ντόπιας κοπής, που επιβεβαιώνουν τις πληροφορίες ότι η πόλη είχε δικό της νομισματοκοπείο από τις αρχές τουλάχιστον του 5ου π.Χ. αιώνα. Η πλούσια κεραμική πιστοποιεί τις εμπορικές συναλλαγές με τις ελληνικές πόλεις. Κεραμικά από τη Θάσο, τις Κυκλάδες, την Κόρινθο μαρτυρούν τις σχέσεις του νότου με τον βορρά, ενώ από τον 6ο αιώνα π.Χ. και έπειτα κυριαρχεί η Αττική κεραμική που δείχνει την Αθηναϊκή παρουσία και τη διείσδυσή της στην περιοχή.

Η ίδρυση της Αμφίπολης, στα 437 π.Χ. από τους Αθηναίους, οδήγησε σταδιακά την οικονομικά εύρωστη πόλη της Αργίλου στο περιθώριο μέχρις ότου στα τέλη του 3ου αιώνα π.Χ. ερημώνεται. Σε αυτό συνηγόρησε και η κατάληψη και καταστροφή της πόλης από τον Φίλιππο τον Β΄ (357 π.Χ.) στο πλαίσιο της εκστρατείας του στην Μακεδονία και τη Θράκη. Μετά από αυτήν την καταστροφή η Άργιλος δεν ανοικοδομήθηκε ποτέ. Το μόνο τμήμα της πόλης που επανακατοικήθηκε είναι η ακρόπολη της. Στην ακρόπολη βρέθηκαν αρχιτεκτονικά κατάλοιπα της ελληνιστικής εποχής, ενώ ανασκάφηκε και ένα από τα σπουδαιότερα κτίσματα της πόλης.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι ήταν η κατοικία του Μακεδόνα Εταίρου στον οποίο είχε περιέλθει η γη της Αργίλου. Το οίκημα ήταν οργανωμένο κατά τα πρότυπα της ελληνικής κατοικίας, με υπαίθρια αυλή στο κέντρο και γύρω-γύρω δωμάτια, διαστάσεων 14x14 μ., είναι διώροφο και όπως δείχνουν οι έρευνες, ο πρώτος όροφος ήταν η κατοικία του εταίρου, ενώ στο ισόγειο διατηρείται ακέραιη μια πλήρης εγκατάσταση ελαιοτριβείου. Στη θέση του σώζεται το τροπείο, όπου αλέθονταν ο καρπός, ενώ στην αυλή βρέθηκαν δύο λίθινες μυλόπετρες. Πρόκειται για το παλαιότερο τροπείο που έχει αναδειχθεί μέχρι σήμερα από την αρχαιολογική σκαπάνη. Αντίγραφο του υπάρχει στο Μουσείο Ελιάς και Λαδιού στην Σπάρτη.
Στο νότιο τομέα της πόλης, στους πρόποδες του λόφου της ακρόπολης, έχουν ανασκαφεί δημόσια αλλά και ιδιωτικά κτίσματα. Επίσης έχουν αποκαλυφθεί τμήματα πλακόστρωτων δρόμων που οδηγούν από την περιοχή του λιμανιού ως την ακρόπολη. Στην παρειά του μεγάλου δρόμου και με ανοίγματα σ' αυτόν έχουν ανασκαφεί τέσσερα οικήματα (ιδιωτικά σπίτια και δημόσια οικοδομήματα). Η χρονολόγησή τους εκτείνεται από το τελευταίο τέταρτο του 6ου αιώνα π.Χ. μέχρι το έτος 357 π.Χ. Σ' αυτά, παρατηρούνται οικοδομικές φάσεις, που συνδέονται με μεγάλα ιστορικά γεγονότα όπως το πέρασμα της στρατιάς του Ξέρξη, τα γεγονότα του Πελοποννησιακού πολέμου και η σαρωτική εκστρατεία του Φιλίππου Β΄. Αξιοθαύμαστη είναι και η οργάνωση της αποχέτευσης των όμβριων υδάτων που φέρει αγωγούς οι οποίοι διασχίζουν τα οικήματα και ανοίγονται στους δρόμους.
Στην περιοχή του λιμανιού η αρχαιολογική σκαπάνη αποκάλυψε σπίτια του 7ου αιώνα π.Χ., εποχή της πρώτης εγκατάστασης των Ελλήνων αποίκων στον χώρο. Η ανασκαφή των κτισμάτων του νότιου τομέα βοηθά στη κατανόηση του τρόπου που κτίζονταν μια ελληνική πόλη στον θρακικό χώρο. Η αρχιτεκτονική των σπιτιών της Αργίλου θυμίζει οικήματα του αιγαιοπελαγίτικου τόπου και οι δρόμοι θυμίζουν σοκάκια νησιών.

Το καλοκαίρι του 2006 ανασκάφθηκε στην περιοχή της Αμφίπολης και πιο συγκεκριμένα στο λόφο της διασταύρωσης των Εθνικών Οδών Θεσσαλονίκης–Καβάλας και Θεσσαλονίκης–Δράμας, ένας νέος Μακεδονικός Τάφος.
Πρόκειται για διθάλαμο μακεδονικό τάφο, με τετράγωνο θάλαμο, ορθογώνιο προθάλαμο και κτιστό, στεγασμένο «δρόμο», ο οποίος αποτελεί μεταγενέστερη προσθήκη. Ο τάφος βρέθηκε πολλαπλά συλημένος, με αποτέλεσμα να παρουσιάζει σήμερα μια εικόνα έντονης διατάραξης. Η πρώτη σύλησή του τοποθετείται στους όψιμους ρωμαϊκούς χρόνους.
Στο θάλαμό του βρέθηκαν δύο λίθινες κτιστές σαρκοφάγοι και μία λίθινη επίσης κίστη. Στον προθάλαμο εντοπίστηκαν πεσμένοι κάποιοι από τους ογκόλιθους που σφράγιζαν την είσοδο του μνημείου κατά την αρχαιότητα.
Διαπιστώθηκε η ύπαρξη έξι τουλάχιστον σκελετών ενηλίκων και ένας βρέφους ηλικίας έως 2,5 ετών. Από τα κινητά ευρήματα ξεχωρίζουν μόνο λίγα χρυσά κτερίσματα, όσα γλίτωσαν από τους αρχαιοκάπηλους: ένα ζεύγος χρυσών σκουλαρικιών με απόληξη λεοντοκεφαλής, λίγα φύλλα χρυσού και μία χρυσή δανάκη, ενώ ιδιαίτερη είναι η ομάδα των πυξίδων και των μυροδοχείων.

Το υδραγωγείο της Αμφίπολης είναι ένα πολύ αξιόλογο εύρημα που ανακαλύφθηκε στην περιοχή της Αμφίπολης.
Πρόκειται για έναν υδαταγωγό το μήκος του οποίου ανερχόταν σε κάτι περισσότερο από 20χλμ. με κατεύθυνση από ανατολικά προς δυτικά. Διασχίζει τις βόρειες παρυφές της Πιερίας κοιλάδας και κατευθύνεται προς το Στρυμόνα. Είχε υψόμετρο εκκινήσεως τα 455μ., από το κεφαλόβρυσο Μάνα και στα ενδιάμεσα σωζόμενα μέρη του αντίστοιχα τα 300, 280, 265, 250, 230 και 225μ.
Ο μόνος οικισμός του Παγγαίου που μπορεί να υιοθετήσει το συγκεκριμένο υδραγωγείο, είναι αυτός της Αμφίπολης, λίγα χιλιόμετρα από τα ανατολικά τείχη της οποίας χάνουμε τα ίχνη του υδαταγωγού. Το υψόμετρο της Αμφίπολης, από τα 20μ. ως το μέγιστο των 155μ., εξασφάλιζε την απρόσκοπτη υδατοπαροχή, ενώ το μεγάλο μήκος του αγωγού εξομάλυνε την υψομετρική διαφορά/κλίση.
Η δημιουργία ενός τέτοιας κλίμακας έργου ήταν αναγκαία για την Αμφίπολη, εφόσον τα διάφορα φρέατα, οι μικροπηγές και ο Στρυμόνας δεν μπορούσαν να καλύψουν τις ανάγκες της πόλης για σταθερή και αέναη παροχή ύδατος σε χώρους όπως το Γυμνάσιο, η Παλαίστρα ή τα λουτρά, οι κρήνες και τα υπόλοιπα δημόσια και ιδιωτικά κτήρια.

Πηγή : «ΤΟ ΥΔΡΑΓΩΓΕΙΟΝ ΤΗΣ ΑΜΦΙΠΟΛΕΩΣ» ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ.Α.ΠΙΚΟΥΛΑ